Prystaŭki §22

Da prystavak ab-, ad-, nad-, pad-, raz- (ras-), s- (z-), uz- (us-) pry spalučeńni z marfiemami, jakija pačynajucca źbieham zyčnych, dalučajecca dadatkovaje a: abarvać (abryvać), abahnać (abhaniać), adaspać (adsypacca), adapchnuć (adpichvać), sabrać (źbiaru), sarvać (zryvać), nadahnuć (nadhinać), padaśpieć, satliely, abamlieć. Dapuskajecca napisańnie ŭstaŭnoha a dlia raździalieńnia dvuch hubnych hukaŭ: ababiahać, abapiercisia.
Prystaŭka su- pišacca: u nazoŭnikach, dzie su- vydzialiajecca toĺki histaryčna: susied, suvoj, suviaź, supyn, supynak, sutarhi, sumiatnia, supastat, suponia, sutki, sutoki, suciaha, sumiot, sustaŭ; u novych utvareńniach, kali jość slova i biez su-: suhramadzianin, supalimier, sukredytor, sukiraŭnik, supastaŭščyk, sučlien, suapiakun, supracoŭnik, surodzič, sunajmaĺnik, suspadčyńnik, suadkazčyk, suzabudoŭščyk, suvykanaŭca i inš.; u slovach, jakija biez su- nie ŭžyvajucca: sukviećcie, suzor’je, suladdzie, suhučča, suhlinak, supiesak, sukravica, suziraĺnik, sumiežža.
Prystaŭka su- pišacca: u dziejaslovach: suadnosić, supadparadkoŭvać, sumiaščać, suisnavać, sustrakać, sutykacca, supiarečyć, supastaŭliać, supadać; u prymietnikach: sumiežny, sukupny, suladny, suhučny, sučasny, suvymiaraĺny, supoĺny, sumiesny, suceĺny; u prysloŭjach: súprać (supróć).
Prystaŭka su- zachoŭvajecca ŭ lieksiemach, slovaŭtvaraĺna źviazanych sa slovami, što majuć prystaŭku su-: sutačny (sutki), suciažničać (suciaha), suredaktarstvavać (suredaktar), suapiakunstva (suapiakun), suzirańnie (suzirać), sumiaščaĺnik (sumiaščać), sustrečny (sustreča), supiarečlivaść (supiarečlivy), sumiežnaść (sumiežny), supoĺnaść (supoĺny), sumiesna (sumiesny), nasupierak (suprać) i inš.
Prystaŭka sa- pišacca: u niekatorych nazoŭnikach, dzie prystaŭka vydzialiajecca toĺki histaryčna: sasud, saviet, sabor, sajuz, sasloŭje; u zapazyčańniach i kaĺkach (pieravažna z ruskaj movy): saiskaĺnik, sakurśnik, sadružnaść, satrapieźnik, sačynieńnie, sastaŭ, saslužyviec i inš.
Prystaŭka sa- zachoŭvajecca: u lieksiemach, slovaŭtvaraĺna źviazanych sa slovami z prystaŭkaj sa-: saŭdziel (saŭdzieĺnik), sasloŭny (sasloŭje), sastykoŭvańnie (sastykavać), sastaŭliać (sastaŭ), saščepka (saščapić), sapraŭdy (sapraŭdny) i inš.; u dziejaslovach, kali sa- z’jaŭliajecca varyjantam s- (pierad źbieham zyčnych): sadrać (ździaru), sahnać (zhaniu), saskočyć, sažmuryć, sasmažyć, saslabieć, sasvatać, sastroić, sašmarhnuć, sašpilić, sašturchnuć, saśmiahnuć, sahnuć, sahrašyć, saščyknuć, saščapić i inš.; u prymietniku sapraŭdny i vytvornych ad jaho. Napisańnie prystavak su- i sa- ŭ inšych vypadkach vyznačajecca pa sloŭniku.
Kali apošniaja zyčnaja litara prystaŭki i pieršaja litara korania supadajuć, to pišucca abiedźvie litary: addača, addalieny, Naddźvińnie, naddać, biazzorny, zzadu, źzielianiely, ssadzić, śsiviely, biessardečny, paddopytny, rassypać, razzlavacca, rassadnik (toje, što z’jaŭliajecca krynicaj čaho-niebudź), ussadžvać, kontrraźviedka, zvyšštatny, tranśsibirśki. Slovy-terminy inšamoŭnaha pachodžańnia častkova padparadkoŭvajucca hetamu ž pravilu (asabliva tady, kali jość slovy i biez prystaŭki, a prystaŭka dalučajecca i da inšych karanioŭ): siurrealizm, addukcyja (realizm, indukcyja). U niekatorych vypadkach, kali slova ŭsprymajecca jak nievytvornaje ŭ bielaruskaj movie, litary nie padvojvajucca: inavacyja, iryhacyja, ireaĺny, imihracyja, akamadacyja, kareliacyja, apiercepcyja, dysident, imarteĺ, anihiliacyja, iniervacyja, akord, karespandent. Napisańnie takich sloŭ-terminaŭ vyznačajecca pa sloŭniku. U slovach rasol, rasoĺnik, rasada, rasadnik (miesca, skrynka dlia vyroščvańnia rasady) adbylosia ściažeńnie hukaŭ, i tamu jany pišucca z adnoj litaraj s.
Da prystavak na z- adnosiacca: z-, iz-, uz-, raz-, biez-, niebiez-, abiez-, praz-, cieraz-, a taksama dyz- i dez-. U peŭnych pazicyjach litara z zamianiajecca litaraj s. U prystaŭkach z-, iz-, uz-, raz-, biez-, niebiez-, abiez-, praz-, cieraz- litara z pišacca pierad zvonkimi, sanornymi zyčnymi i jotavanymi halosnymi (pierad apostrafam): źbić, zdać, źnieści, iznoŭ, uźniać, uźbicca, rozhalas, biaźmiežny, niebiezzahanny, niebiazhrešny, abiezhalosieć, abiazhrošyć, praźmierny, cieraźziernica; raz’jeści, raz’jezd, abiaz’jodavany, z’inieć, raz’jušany, biez’jazyki, biaz’jadzierny, z’jalčeć, z’javišča, uz’jurycca. U slovie raziavić i vytvornych ad jaho, a taksama ŭ slovach uzlavać i ŭzlavacca adbylosia ściažeńnie [z] – prystaŭki i [z] – korania. U hetych ža prystaŭkach zamiest litary z pišacca litara s pierad hluchimi zyčnymi: śkinuć, schapić, ispyty, uschvaliać, raśkidać, rośpis, biespadstaŭny, niebieskarysny, abiaskrović, abiasškodzić, cieraspalosica, rosšuki, rosčyrk. Kali korań slova pačynajecca z halosnych a, u, e abo nienacisknoha i, jakoje pierachodzić u y, zamiest prystaŭki z- pišacca prystaŭka s-: sarhanizavać, sumysna, sekanomić, syhrać; alie: zympravizavać, zynačyć.
U slovach, utvoranych ad dziejaslovaŭ iści, chadzić, prystaŭki na z- pišucca ŭ zaliežnaści ad lieksičnaha značeńnia: zyści – syści, zyścisia – syścisia, zychodzić – sychodzić, zychodziačy – sychodziačy, zychodny – schodny, sychodny, zychod – schod.
U prystaŭcy dyz- pierad halosnymi (u tym liku jotavanymi) pišacca z, a pierad zyčnymi – s: dyzasacyjacyja, dyzartryja, dyz’junkcyja, dysharmonija, dyspraporcyja, dyskvalifikavać, dysfunkcyja, dyskredytavać, dyskamfort.
Prystaŭka dez- pišacca niaźmienna: dezaktyvacyja, dezaryjentacyja, dezynfiekcyja, dezyntehracyja, dezurbanizacyja.
Spalučeńni litar sč, sš, sšč, zž, zdž na styku prystaŭki i korania pieradajucca niaźmienna: rasčachliać, rasčesvać, rasčynić, sčyścić, sčapić, sčep, usčać, sčakacca, biesčalaviečny, biasčuly, rasčapić (raz’jadnać), usčapić (paviesić); rasšyć, rasšyreńnie, sšytak, sšarely, rasšumiecca, rasšpilieny, biasškodny, biasšliubny; rasščapić (raskaloć), rasščaplieńnie (raskolvańnie), rasščep (raskol) (nie blytać sčapić i ščapać), rasščamić (raźniać), rasščodrycca, rasščoŭkacca; zžycca, razžać, razžalić, razžanić, razžyva, biezžurbotna, biezžyćciovy; zdžalić. Vykliučeńni: raščynić (pastavić ciesta), uščuvać, niščymny, a taksama vytvornyja ad ich: roščyna, uščuvańnie, uščunak, niščymnica.
Pry spalučeńni prystavak (ab-, ad-, nad-, pad-, raz-, z- (s-), uz-, spad-, pierad-, dez-, sub-) sa slovami, što pačynajucca z i, u adpaviednaści z vymaŭlieńniem zamiest i pišacca y: abyhrać, abyntelihiencicca, zympravizavać, zynačany, zyści, syści, adyhrać, adymienny, adychodzić, syhracca, syščyk, uzychod, spadylba, spadyspadu, pieradynfarktny, padyntehravać, razyścisia, pieradympierśki, pieradyspytny, subynśpiektar, dezyntehratar, dezynfarmacyja, dezynficyravać. Paślia prefiksoidaŭ (zvyš-, miž-, pan-, supier-, trans-, kontr-) i zachoŭvajecca: zvyšimklivy, zvyšindustryjaĺny, zvyšinfliacyja, mižiryhacyjny, mižinstytućki, panislamizm, kontrideja, kontrihra, supierinteliekt, transindyjśki. U skladanaskaročanych slovach, pieršaja častka jakich zakančvajecca na ćviordy zyčny, pačatkovaje i druhoha slova pišacca niaźmienna: piedinstytut, dziaržinśpiektar, palitinfarmacyja, saninstruktar, ciažindustryja, miedinstrumienty, śpiecinstruktaž, harinśpiekcyja, hasinvientar. Prefiksoid eks- pišacca praz zlučok, i i nie pierachodzić u y: eks-inžynier, eks-impieratar. Niekatoryja slovy z koraniem -chod- majuć varyjantnyja formy: adychodlivy – adchodlivy, adychodnaje – adchodnaje, adychody – adchody, adychodnik – adchodnik.