Pravapis nie (nia) i ni §40

Nie (nia) pišacca razam: kali biez nie (nia) slova nie ŭžyvajecca: niebaraka, nieruš, niesluch, nievuk, niemaŭlia, nievidzimka, niezabudka, niečyść, nieliudzim, niechryść, niadzielia, niaviestka, niahoda, niastača, niabyt, niavier’je, niazhreba, niadbaĺstva; nienavidzieć, niepakoicca, niezdarovicca, niedamahać, niamožacca, niavolić; niepachisny, nieparušny, niezabyŭny, nieliudzimy, niechliamiažy, niečuvany; niaspynna, niaŭciam, niaščadna, nieĺha, niama; z nazoŭnikami, kali admoŭje prydaje slovu biez hetaj čaścicy značeńnie supraćpastaŭlieńnia, admaŭlieńnia: nieśpiecyjalist, niečalaviek, niemietal, niatermin, nielinhvist i inš., napryklad: roźnica pamiž terminami i niaterminami, kniha pryznačana ŭ asnoŭnym dlia nieśpiecyjalistaŭ, nielinhvistu hetyja terminy mohuć być nieznajomyja; z prymietnikami i prymietnikavymi prysloŭjami na -o (-a), kali spalučeńnie ich z nie služyć nie dlia admaŭlieńnia jakoha-niebudź paniaćcia, a dlia vyražeńnia novaha, supraćliehlaha paniaćcia: nievysoki (niźki), niešyroki (vuźki), niedalioki (bliźki), niespakojny (jaki chvaliujecca), nievialiki (maly), nieliehaĺna (padpoĺna, skryta), niamnoha (mala) i inš., a taksama z prysloŭjem niajnačaj (abaviazkova). Najaŭnaść pajaśniaĺnych sloŭ, jak pravila, nie ŭplyvaje na napisańnie razam nie z prymietnikami: nieznajomy nam aŭtar, nieviadomyja navucy fakty, niepryhodny dlia budoŭli materyjal, niapraviĺnyja ŭ mnohich adnosinach vyvady; u dziejasloŭnaj prystaŭcy nieda-, jakaja abaznačaje nieadpaviednaść patrebnaj normie: niedaličvać (mieć mienš, čym treba), niedaaceńvać (aceńvać nižej, čym naliežyć), niedavažvać (advažvać mienš, čym patrabujecca), niedahliedzieć (dzicia), niedavykanać (vykanać mienš za normu), niedamiervać (admiervać mienš, čym treba). Ad dziejaslovaŭ z prystaŭkaj nieda- adroźnivajucca dziejaslovy z prystaŭkaj da-, jakija spalučajucca z nie i abaznačajuć nie daviedzienaje da kanca dziejańnie: nie davučycca da kanca, nie dačakacca ciabie, nie daskočyć da bieraha, nie dasiadzieć da kanca, nie dahliadzieć fiĺm; z dziejeprymietnikami, pry jakich adsutničajuć pajaśniaĺnyja slovy ci supraćpastaŭlieńnie: nieasušanyja (baloty), nieržaviejučaja (staĺ), niečakany (prychod), nieprybrany (pakoj), niezačynienyja (dźviery)_, niachodžanaja (ściežka); alie: nie zasiejanaje žytam polie, nie asušanyja da hetaha času baloty. Nie (nia) pišacca razam z poŭnymi dziejeprymietnikami i prymietnikami pry najaŭnaści pry ich sloŭ vieĺmi, nadta, zusim, vykliučna, absaliutna, niezvyčajna i inš.: vieĺmi nieabdumany ŭčynak, vykliučna niespryjaĺnaje nadvor’je, absaliutna nieprymaĺnaja prapanova, zusim niakiepski vynik, nadta nialaskavy pryjom; z zajmieńnikami, kali na čaścicu nie padaje nacisk i pamiž nie i zajmieńnikam niama prynazoŭnika, i z padobnymi zajmieńnikavymi prysloŭjami: niéchta, niéšta, niékaha, niéčaha, niékamu, niéčamu; niéjki, niéjčy, niékali, niékudy, niéjak, niékaĺki, niédzie, niéadkuĺ; alie: nie adkuĺ, nie adtuĺ (pry nacisku na zajmieńnikavym prysloŭi); u prysloŭjach: niečakana, nieabsiažna, nieŭzabavie, niezadoŭha, nieŭpapad, niepadaliok, nieŭzamietku, niaŭciam, niechacia, nieĺha; u prynazoŭniku niahliedziačy na; u čaścicach niaŭžo, niachaj, postfiksie -niebudź (jak-niebudź, chto-niebudź) i slovie niama.
Nie pišacca asobna: z dziejaslovami i dziejeprysloŭjami: nie bačyŭ, nie viedaŭ, nie budu rabić, nie biary, nie rabi, nie kuryć; nie viedajučy kudy; rabić nie śpiašajučysia; skazać nie padumaŭšy; sa slovami inšych čaścin movy, kali jość abo padrazumiavajecca supraćpastaŭlieńnie: nie ščaście, a adno hora z vami; liuboha kolieru, toĺki nie žoŭtaha; zachodzić da nas, alie nie časta; nie dva – boĺš; nie kamu, a vam budzie liepš; nie paškodžany, alie nie pracuje niešta; vada nie haračaja – liedź cioplaja; nie dalioka – zusim blizka; z poŭnymi dziejeprymietnikami, kali pry ich jość pajaśniaĺnyja slovy: da kanca nie vyrašanaje pytańnie, nie pakinutaja biez uvahi parada, daŭno nie stryžany, calkam nie ŭpeŭnieny; z dziejeprymietnikami ŭ karotkaj formie: u pakoi (bylo) nie prybrana, tvaje pravy (byli) nie parušany, dźviery nie začynieny; z prymietnikami, prysloŭjami, kali ŭ jakaści pajaśniaĺnaha slova vystupaje zajmieńnik abo zajmieńnikavaje prysloŭje, jakija pačynajucca z ni: nikomu nie patrebny, nichto nie halodny, ni da čaho nie zdoĺny; z prymietnikami i prysloŭjami z pajaśniaĺnym slovam, jakoje maje acenačnaje značeńnie jakaści: dalioka nie liepšy vynik, siońnia dzień zusim nie horšy za minuly, nie śpiely jašče jablyk; z niaźmiennymi slovami nie treba, nie varta, nie škoda, nie suprać, jakija vystupajuć u jakaści vykaźnika; z usimi slovami, častki jakich pišucca praz zlučok: pastupiŭ nie pa-siabroŭsku, zrobliena nie pa-liudsku, nie navukova-papuliarny fiĺm; asobna pišucca častki vyrazu nie raz: Nie raz prychodzilasia jamu chadzić praz hety lies; u zvarotach nie chto inšy, jak; nie što inšaje, jak; nie chto inšy, a; nie što inšaje, a, u skladzie jakich jość adnosnyja zajmieńniki chto, što i aznačaĺny zajmieńnik inšy (chto inšy, što inšaje), jakija ŭ spalučeńni z nie z’jaŭliajucca admaŭlieńniem ich sumiesnaha značeńnia: nie chto inšy ŭziaŭ, jak jon; nie chto inšy, a toĺki jon; heta nie što inšaje, jak vapna; heta nie što inšaje, a toĺki niejki źviarok prašmyhnuŭ; alie: nichto inšy nie byŭ, toĺki jon; ništo inšaje nie cikavić jaho, adno toĺki knihi.
Ni pišacca razam: u zajmieńnikach, kali ni nie addzieliena ad zajmieńnika prynazoŭnikam: nichto, ništo, nikoha, ničoha, nijaki, ničyj, nijakamu, ničyjho, ničyim; alie: ni ŭ koha, ni ŭ jakim, ni ŭ jakija, ni da čaho, ni da kaho; u prysloŭjach nikoli, nidzie, nikudy, niadkuĺ, nijak, nikoĺki, ničuć, a taksama ŭ vytvornych slovach: ničyjny, ništavaty, nijakavata, nijakavataść; u slovie niby (nibyta).
Ni pišacca asobna pierad vykaźnikam u dadanych častkach skladanych skazaŭ, kali služyć dlia ŭzmaćnieńnia śćviardžaĺnaha značeńnia: Dzie b ni byŭ ja, Minskam hanarusia; a taksama va ŭstojlivych uzmaćniaĺnych zvarotach: što ni kažy; z kim by to ni bylo; što b tam ni bylo.